Het belasten van ongezonde voeding is vooral effectief als daarnaast gewerkt wordt met subsidies. Een onderzoek in Zweden toont dat aan:1 de meeste invloed op het consumentengedrag gaat uit van het duurder maken van vetrijke voedingsmiddelen in combinatie met een lagere prijs voor groente en fruit. De effecten verschillen echter per sociale klasse omdat mensen met lagere inkomens minder keuzevrijheid hebben.
Uitgaande van het Zweedse BTW-tarief van 12% op voeding hanteerden de onderzoekers twee modellen:
- Een BTW van 25% op producten rijk aan verzadigd vet, gecombineerd met een nultarief voor groente en fruit.
- Een BTW van 34,4% op producten rijk aan verzadigd vet, gecombineerd met een negatief tarief - dat wil zeggen een subsidie - van -10,4% voor groente en fruit.
In het eerste geval zou het aantal jaarlijkse sterfgevallen in Zweden met bijna 1.100 afnemen. Als de tax op vetrijke producten nog hoger was en groente/fruit gesubsidieerd werd, zoals in het tweede geval, zouden bijna 2.100 mensen minder overlijden. Dat laatste betekende een reductie van 4,8% in het aantal voedingsgerelateerde doden. Uitgesplitst naar aandoeningen zou het gaan om sterfgevallen door hart- en vaatziekten (-1.148), beroerte (-641) en kanker (-288).
De gegevens laten zien dat zowel belastingen als subsidies consumenten aanzetten om gezonder te eten, hetgeen de sterfte doet verminderen. De combinatie van beide is het meest effectief. Wel moet volgens de auteurs eerst duidelijk worden wat de effecten van de maatregelen zijn voor de verschillende sociaal-economische klassen. Uit een andere recente studie2 blijkt dat ook onder lagere klassen de consumptie van groente en fruit dan omhoog gaat. De gedragsverandering is echter minder dan die zou kunnen zijn vanwege hun beperkte koopkracht.
Referenties
1 Saha S, Nordström J, Scarborough P, et al. In search of an appropriate mix of taxes and subsidies on nutrients and food: A modelling study of the effectiveness on health-related consumption and mortality. Soc Sci Med. 2021 Oct;287:114388.
2 Valizadeh P, Popkin BM, Ng SW. Linking a sugar-sweetened beverage tax with fruit and vegetable subsidies: A simulation analysis of the impact on the poor. Am J Clin Nutr. 2021 Oct 5:nqab330.
