De letter X heeft vele betekenissen. Wikipedia vermeldt onder andere dat X staat voor het onbekende, voor het verbodene, het Romeinse getal 10, voorheen Twitter, et cetera. X is ook het maalteken, dus met wat fantasie is dat de link naar voeding. Heel veel voedingsmiddelen met een X zijn er niet, wel een aantal exotische gerechten. Xacoco is een Peruaans gerecht, xacuti een Indiase curry. Xoi is Vietnamese plakrijst. Wij zijn een boterhammenland, maar in Vietnam bevat het lunchtrommeltje xoi. Gemakkelijk om met je (rechter)hand te eten. En Italië heeft Xavier soep, vernoemd naar Sint-Franciscus Xaverius en vooral geserveerd op zijn naamdag, 3 december.
De letter X en onze voeding
Een vrij onbekend voedselingrediënt is xanthaangom. Het is een exopolysaccharide geproduceerd door de bacterie Xanthomona campestris pv campestris. Het exopolysaccharide vormt een slijmlaag rondom de bacterie zodat die zich makkelijker kan hechten aan substraat. In de fytopathologie staat X. campestris bekend als de veroorzaker van zwartnervigheid, een ziekte die vooral koolsoorten treft. Moeilijk te bestrijden omdat de ziekte zowel via het koolzaad als via vliegen en bijen wordt verspreid. Voor de mens is X. campestris ongevaarlijk, sterker nog: we eten het slijm vrijwel iedere dag.
Xanthaangom is een voedseladditief. Het is smaakloos en geurloos maar het wordt gebruikt omdat het de textuur en stabiliteit van vele voedingsproducten kan verbeteren. Bol.com, ze verkopen inderdaad bijna alles, omschrijft het als een natuurlijk verdikkingsmiddel. Daarna gaat de productinformatie in de overdrive: ‘Xanthaangom zorgt voor een zijdezachte textuur en een stabiele emulsie zonder de smaak van je gerechten te beïnvloeden’. Je vindt xanthaangom op de lijst van ingrediënten van vrijwel iedere kant-en-klare soep, salade of dressing. In de soep als verdikkingsmiddel, in de dressing omdat het als emulgator voorkomt dat het water en olie mengsel separeert. Veganisten gebruiken xanthaangom als alternatief voor gelatine. In glutenvrije producten wordt het gebruikt om de textuur van brood en andere baksels te verbeteren. Ten slotte softijs: xanthaangom verhoogt de viscositeit en smeltweerstand, en vermindert de hardheid van het ijs. Eigenlijk is xanthaangom een standaard ingrediënt van alle ultraprocessed voedingsmiddelen. Niet alleen in voeding overigens, ook veel cosmetica, tandpasta en shampoo bevatten deze toevoeging.
In de Verenigde Staten heeft xanthaangom de status van GRAS. Schrik niet, dat is de afkorting van Generally Recognized As Safe. Dat betekent dat het al gedurende een zo lange tijd veilig in gebruik is, en zonder bekende bijwerkingen, dat het nu als veilig wordt beschouwd. Formeel toxicologisch onderzoek heeft nooit plaatsgevonden. In Europa heeft xanthaangom een E-nummer, E415. De EFSA (European Food Safety Authority) heeft onderzoek gedaan naar de veiligheid van diervoeding met xanthaangom. Met uitzondering van katten- en visvoer werden alle voeders als veilig beschouwd.
Misschien is xanthaangom wel het meest onbekende voedingsmiddel dat we onbewust iedere dag eten. Maar het hóeft niet. Wanneer je zelf kookt, met verse ingrediënten, is het niet nodig. En maizena is overigens ook een prima verdikkingsmiddel, daar heb je geen bacterieel slijm voor nodig.
