In tegenstelling tot acute pijn, die vaak een duidelijk en tijdelijk causaal verband heeft, kan chronische pijn aanhouden zonder een duidelijke oorzaak. Vaak wordt het een op zichzelf staande aandoening en tegenwoordig wordt die door de WHO zelfs als een officiële ziekte erkend. Dit maakt het niet alleen een medische uitdaging, maar ook een groot psychologisch en sociaal probleem.

De impact van chronische pijn kan ingrijpend zijn. Het kan leiden tot beperkingen in dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen. Patiënten met chronische pijn ervaren vaak symptomen zoals vermoeidheid, depressie en angst, die de pijnervaring verder kunnen verergeren en een vicieuze cirkel creëren. Sociale isolatie kan ook optreden, aangezien beperkingen door pijn het moeilijk maken om te werken, deel te nemen aan sociale activiteiten of zelfs reguliere, routinematige handelingen uit te voeren. De erkenning van chronische pijn is daarom essentieel, niet alleen voor de ontwikkeling van effectieve behandelingen, maar ook voor het verbeteren van de algehele levenskwaliteit van patiënten.

Bovendien heeft chronische pijn aanzienlijke economische gevolgen, zowel voor de getroffene als voor de maatschappij. De kosten voor medische behandeling, verhoogde werkdruk door verzuim en verminderde productiviteit leiden tot een enorme financiële last.

Traditioneel heeft de geneeskunde zich gericht op het gebruik van synthetische pijnstillers, zoals niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's) en opioïden. Hoewel deze middelen effectief kunnen zijn, zijn ze vaak niet zonder bijwerkingen en kunnen ze leiden tot ernstige complicaties, waaronder afhankelijkheid en verslaving, vooral bij langdurig gebruik. Dit heeft geleid tot een toenemende bezorgdheid over de veiligheid en effectiviteit van conventionele pijnstillers. In dit kader is er een groeiende interesse in natuurlijke pijnstillers die potentieel minder bijwerkingen hebben. Een aantal veelbelovende middelen wordt hieronder besproken.

Palmitoylethanolamide

De werking van palmitoylethanolamide (PEA) is in de jaren negentig van vorige eeuw ontdekt door de Italiaanse Nobelprijswinnares Rita Levi-Montalcini (1909-2012). Sinds die tijd zijn er vele onderzoeken gedaan met PEA en is er meer bekend geworden over de werkingsmechanismen. Inmiddels zijn er 69 RCT’s bekend.

PEA, ook wel N-(2-hydroxyethyl)hexadecanamide of palmidrol genoemd, is een lichaamseigen vetzuuramide. Het is een stof die in lichaamscellen geproduceerd wordt en daar fysiologische functies heeft die samenhangen met evenwicht in de biochemische en biofysische processen. Van PEA is aangetoond te interageren met cannabinoïde receptoren, specifiek CB2, evenals met de TRPV1-receptor, wat bijdraagt aan de pijnstillende effecten.

PEA wordt geproduceerd als reactie op aanvallen op de integriteit van cellen en weefsels, zoals bijvoorbeeld bij chronische ontstekingen. In de celkern remt PEA via de receptor PPAR-α de activiteit van genen die de ontstekingscascade onderhouden. Door het inschakelen van deze receptor ontstaat een ontstekingsremmend en pijnstillend effect. Daarnaast heeft PEA affiniteit met enkele andere receptoren waardoor een aantal van de genen kan worden geremd die chronische ontstekingscellen overactief maken. Dit verklaart waarom PEA een positief effect heeft bij vele ziektebeelden die gepaard gaan met chronische pijn of ontstekingen.

Neuropathische pijn

Perifere neuropathie is een veelvoorkomende complicatie van diabetes en de behandeling van de bijbehorende neuropathische pijn is moeilijk.

In een dubbelblinde placebogecontroleerde studie werd de veiligheid, verdraagbaarheid en effectiviteit van PEA onderzocht bij de behandeling van diabetesgerelateerde perifere neuropathische pijn (PNP). Aan de studie namen zeventig personen deel die dagelijks 600 mg PEA of placebo kregen gedurende acht weken. De PEA-groep vertoonde significante verminderingen in pijn en ontsteking, evenals verbeteringen in stemming en slaap.¹

Prikkelbaredarmsyndroom

Een recente gerandomiseerde en gecontroleerde studie evalueerde de effectiviteit en veiligheid van PEA bij de behandeling van buikpijnsymptomen bij kinderen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Daarnaast werd polydatin (PD), ook bekend als piceid, onderzocht, een natuurlijk polyfenol dat voornamelijk wordt geïsoleerd uit de wortel en wortelstok van Polygonum cuspidatum.

Van de zeventig deelnemers (tien tot zeventien jaar) kregen 34 kinderen PEA/PD en 36 een placebo. Na twaalf weken bereikte een significant hoger percentage patiënten in de PEA/PD-groep volledige remissie. De behandelgroep had ook minder buikpijn, zonder verdere bijwerkingen. PEA/PD is dus een veilige en effectieve behandeling voor pediatrische PDS.²

Acetylsalicylzuur

Acetylsalicylzuur, afgeleid van Salix alba (witte wilg) en Filipendula ulmaria (moerasspirea), is een bekende pijnstiller met antipyretische en ontstekingsremmende eigenschappen. De actieve stof, salicine, wordt in het lichaam omgezet in salicylzuur dat het enzym cyclo-oxygenase (COX) remt. Dat leidt tot verminderde productie van prostaglandinen die pijn en ontsteking bevorderen.³

Migraine en hoofdpijn

In een studie moesten deelnemers met migraine of spanningshoofdpijn salicine of een placebo op hun voorhoofd aanbrengen en een specifiek masker dragen. Na de behandeling beoordeelden ze de verlichting op een schaal van 0 tot 10. Slechts zeven van de twintig placebo-patiënten ondervonden verlichting, met een gemiddelde score van 4.31. Van de 34 patiënten die salicine kregen, vonden 28 het effectief, met een gemiddelde score van 7.42. De meeste salicine-patiënten meldden een significante vermindering van de hoofdpijnduur en de behoefte aan pijnstillers. De studie toont een significant verschil aan tussen placebo en salicine in combinatie met het masker bij de behandeling van migraine en spanningshoofdpijn.⁴

Kurkuma

Curcuma longa, beter bekend als kurkuma, bevat actieve componenten zoals curcuminoïden, waarvan curcumine de meest onderzochte is. Curcumine heeft een breed scala aan therapeutische eigenschappen, waaronder sterke ontstekingsremmende en antioxidatieve effecten. Het remt pro-inflammatoire cytokinen en enzymen als COX en LOX (lipoxygenase), die betrokken zijn bij pijn en ontsteking.

Artritis

Recente RCT's tonen aan dat curcumine bij artritispatiënten symptomen verbetert en ontstekingen remt. In totaal werden 29 RCT's met 2.396 deelnemers en vijf soorten artritis (ankyloserende spondylitis, reumatoïde artritis, artrose, juveniele idiopathische artritis en jicht/hyperurikemie) geanalyseerd. Curcumine toonde veiligheid en verbeterde ontstekings- en pijnniveaus.⁵

Methylsulfonylmethaan

Methylsulfonylmethaan (MSM) is een organische zwavelverbinding die van nature voorkomt in sommige planten en voedingsmiddelen. Het staat bekend om zijn ontstekingsremmende eigenschappen en wordt vaak gebruikt voor de behandeling van pijn gerelateerd aan gewrichten en spieren. MSM bevordert de synthese van collageen en verbetert de doorbloeding, wat bijdraagt aan pijnverlichting. Er zijn intussen twintig dubbelblinde gerandomiseerde onderzoeken bekend met veelbelovende conclusies.

Naar deze interessante stof is vooral onderzoek gedaan door arts/chirurg Stanley Jacob (1924-2015). Volgens hem is MSM de meest veilige en effectieve optie voor bestrijding van chronische pijnklachten.⁶ Gedurende een periode van vijfentwintig jaar heeft hij deze behandeling toegepast bij bijna twintigduizend patiënten die met chronische pijn kampten. Onderzoek toonde aan dat de meeste patiënten positieve resultaten ervaren met MSM. Het is veilig bevonden en er zijn vrijwel geen bijwerkingen. Daarnaast is er geen risico op gewenning, waardoor de dosering niet steeds verhoogd hoeft te worden. Veel gebruikers van MSM rapporteren dat ze zich zowel lichamelijk als geestelijk beter gaan voelen.

MSM blijkt effectief te zijn tegen pijn veroorzaakt door diverse aandoeningen, waaronder lichamelijk letsel door ongevallen, gewrichtsaandoeningen zoals osteoartritis en reumatoïde artritis, fibromyalgie, rugpijn, hoofdpijn, migraine, spierpijn, spierkrampen, slijmbeursontsteking (bursitis), peesontsteking (tendinitis), RSI (repetitive strain injury), carpaaltunnelsyndroom, sportblessures, whiplash en littekens.

Groot hoefblad

Groot hoefblad (Petasites hybridus) heeft in de traditionele geneeskunde een belangrijke rol gespeeld bij de behandeling van hoofdpijn en migraine. De actieve stof petasin heeft antispasmodische en ontstekingsremmende effecten die bijdragen aan de verhoging van de pijndrempel.

Migraine

In een klinische studie is aangetoond dat Groot hoefblad relevant is bij de behandeling van migraine. De therapeutische inzet hiervan leidde tot een aanzienlijke vermindering van de frequentie en ernst van de aanvallen. In deze gerandomiseerde trial met 245 patiënten werd het effect van 75 mg en 50 mg Petasites-extract vergeleken met een placebo. Na vier maanden behandeling bleek de frequentie van migraineaanvallen met 48% te zijn verminderd bij de 75 mg groep, vergeleken met 26% in de placebogroep. Bij 68% van de patiënten in de 75 mg groep was er een significante vermindering van aanvallen.

Het in dit onderzoek gebruikte extract werd goed verdragen: er waren slechts milde bijwerkingen.⁷ Petasites hybridus zelf bevat echter wel pyrrolizidine alkaloïden. Deze plantengifstoffen kunnen bij hoge hoeveelheden leiden tot acute leverschade. Bij proefdieren is het ontstaan van tumoren, met name in de lever maar ook in ander weefsel, aangetoond bij langdurige blootstelling aan lage hoeveelheden. Bij de mens is de vorming van tumoren niet aangetoond. Suppletie met dit middel dient gegarandeerd vrij te zijn van pyrrolizidine alkaloïden.

Avocado

Avocado ofwel Soybean Unsaponifiables (ASU) is een natuurlijk extract dat bestaat uit de niet-verzeepbare fractie van avocado- en sojaboonolie. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ASU effectief is in het verlichten van pijn en het verbeteren van functies bij osteoartritis, vooral in de knie en heup. Het wordt aanbevolen door het American College of Rheumatology (ACR) en de European League Against Rheumatism (EULAR), maar het is in Nederland nog relatief onbekend.

Osteoartritis

Osteoartritis, vaak aangeduid als gewrichtsslijtage, leidt tot pijn, stijfheid en verminderde beweeglijkheid door de afbraak van kraakbeen. Pijn is de belangrijkste klacht en een indicatie van lichamelijke beperking. Traditionele pijnstillers zoals NSAID's en paracetamol hebben ongewenste bijwerkingen en kunnen de gewrichtsslijtage verergeren. Dit creëert een grote behoefte aan veilige, natuurlijke alternatieven.

ASU valt onder de categorie SYSADOA’s (Symptomatic Slow Acting Drugs of Osteoarthritis) en biedt pijnverlichting zonder significante bijwerkingen. Het vereist een langere innameperiode om effect te hebben, maar remt ook het ziekteproces. Klinische studies hebben aangetoond dat ASU de pijn met ongeveer 11% vermindert en de behoefte aan NSAID's verlaagt. Bovendien heeft ASU chondroprotectieve effecten, wat betekent dat het de afbraak van kraakbeen remt en de opbouw bevordert. Dit maakt ASU een veelbelovende optie voor pijnbestrijding bij osteoartritis.⁸

Slot

Het is belangrijk dat de erkenning van chronische pijn en de ontwikkeling van veilige, effectieve behandelingen prioriteit krijgen in de gezondheidszorg. Door een breed scala aan behandelingsopties te verkennen, kunnen zorgverleners hun patiënten beter ondersteunen in hun strijd tegen chronische pijn. Dat kan uiteindelijk leiden tot een verbeterde levenskwaliteit en een vermindering van de sociale en economische impact van deze aandoening. 