Jaar
2025
Jaargang
26
Nummer
6
Dossier
Koffie en thee

Twee dranken met wereldfaam en waarrond een hele wereld is gebouwd. Koffie drinken we al vijfhonderd jaar in koffiehuizen en in Aziatische landen is het drinken van thee geritualiseerd in theeceremonieën. Over de gezondheidsvoordelen van koffie en thee bestaat een massa aan literatuur, die we in dit nummer presenteren. Daar zullen we ook de nadelen - cafeïne, de mogelijke interacties met medicijnen - niet negeren. Tot slot komt thee ook aan bod in de gedaante van kombucha.

Editoral

Dossier

Het Blauwe Huis groeit, maar blijft idealistisch

‘Geen toevoegingen, maar toegevoegde waarde’. Zo omschrijft Het Blauwe Huis de inhoud van hun kruidentheeën op hun website. ‘Het kopje thee in jouw handen, de kruiden in je pan en de olie op je huid bouwen allemaal mee aan een duurzamere wereld!’ Niet alleen onderscheidt het bedrijf zich met haar biologisch-dynamische aanbod van keuken- en theekruidenmengsels en oliën. Ze doet dat ook met de keus om idealistisch, ambachtelijk en zo kleinschalig mogelijk te blijven werken terwijl de vraag naar hun producten toeneemt en het bedrijf groeit. Het is gevestigd in het Drentse Ruinerwold en beschikt daar over een winkel en kwekerij.

Zowel koffie als thee hebben een rijke geschiedenis en krijgen waardering vanwege hun smaak, ritueel en opwekkende werking. Toch zijn er veel misverstanden over hun invloed op de gezondheid. Voor gezondheidsprofessionals is het daarom belangrijk om feit van fabel te onderscheiden. In dit artikel zetten we de inzichten over koffie en thee (Camellia sinensis) op een rij en bekijken we wat er nu écht bekend is over hun invloed op onze gezondheid.

Vriend of vijand?

Koffie is, na water, het meest geconsumeerde drankje ter wereld. De beeldvorming over koffie is in de afgelopen decennia verschoven: van ongezonde verslaving tot belangrijke bron van bioactieve stoffen met mogelijk gunstige effecten bij matig gebruik. Het advies van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), tot 400 mg cafeïne per dag voor volwassenen en 200 mg voor zwangere vrouwen, biedt houvast. Dat zegt echter nog weinig over de complexe samenstelling en gezondheidseffecten van koffie.

Klinisch relevante interacties met geneesmiddelen

Bijna overal ter wereld is het een ingeburgerde gewoonte: het consumeren van koffie en/of thee. Ze zijn al eeuwen verweven met cultuur en gezondheid en worden gedronken voor de smaak, voor ontspanning of energie, maar ook vanwege medicinale effecten die er aan worden toegeschreven. In het algemeen zijn ze bijzonder veilig te gebruiken, maar aandacht is wel nodig voor de onderschatte mogelijkheid van interacties met geneesmiddelen. In dit artikel wordt vooral ingegaan op de mechanismen van deze wisselwerkingen, voor zover die klinisch relevant zijn. Ze verlopen bij koffie, thee en ook bij kruideninfusies via verschillende mechanismen.

Hoewel je zelf je kruideninfuus kiest, is zwarte of groene thee het standaardingrediënt van kombucha. Liefhebbers prijzen de meer dan tweeduizend jaar oude drank als vitaliserend, maar klinische evidentie ontbrak tot voor kort volledig. De laatste vijf jaren heeft onderzoek ons iets bijgebracht over de mogelijk probiotische eigenschappen. Maar conclusies trekken blijft moeilijk, want elke kombucha is anders.

Column

Column

De letter X heeft vele betekenissen. Wikipedia vermeldt onder andere dat X staat voor het onbekende, voor het verbodene, het Romeinse getal 10, voorheen Twitter, et cetera. X is ook het maalteken, dus met wat fantasie is dat de link naar voeding. Heel veel voedingsmiddelen met een X zijn er niet, wel een aantal exotische gerechten. Xacoco is een Peruaans gerecht, xacuti een Indiase curry. Xoi is Vietnamese plakrijst. Wij zijn een boterhammenland, maar in Vietnam bevat het lunchtrommeltje xoi. Gemakkelijk om met je (rechter)hand te eten. En Italië heeft Xavier soep, vernoemd naar Sint-Franciscus Xaverius en vooral geserveerd op zijn naamdag, 3 december.

Artikelen

Voeding
Recente inzichten en natuurlijke modulatie

Obesitas en overgewicht vormen al decennialang een groot maatschappelijk en medisch probleem. Wat de laatste jaren wezenlijk is veranderd, is het inzicht in de rol van het darmhormoon GLP1 (glucagon-like peptide-1). Dit incretinehormoon blijkt een sleutelrol te spelen in de regulatie van eetlust, glucosehuishouding en energieverbruik.

Voeding

Eetstoornissen als anorexia en boulimia nervosa, maar ook eetbuistoornissen zijn hardnekkig en moeilijk te behandelen. Voor herstel van een eetstoornis is vroegtijdige signalering cruciaal, want hoe eerder een eetstoornis gediagnosticeerd en effectief behandeld wordt, hoe groter de kans op herstel. Helaas blijkt vroegtijdige signalering van eetstoornissen bijzonder lastig doordat deze vaak langdurig ontkend worden. Als de eetstoornis wel gesignaleerd wordt, is de weerstand tegen behandeling groot. Bovendien blijkt behandeling lang niet altijd te leiden tot herstel en treedt er regelmatig terugval op. In dit artikel staat de vraag centraal hoe eetstoornissen eerder onderkend en gediagnosticeerd kunnen worden en welke behandeling bijdraagt aan duurzaam herstel.

Voeding

Visolie bevat onder andere de vetzuren EPA en DHA en die hebben gunstige effecten bij hart- en vaatziektes,1 hersenontwikkeling2 en neuropsychiatrische ziektes.3 De werking van EPA en DHA bij inflammatoire ziektes wordt vooral toegeschreven aan hun vermogen om een reeds gestarte immuunreactie te stoppen. Dat stoppen gaat niet vanzelf: het is een actief proces dat wordt georkestreerd door de zogenaamde specialized proresolving mediators (SPM’s), die vooral uit EPA, DHA en hun tussenproduct (ω3DPA) worden gemaakt.4-6 Visolie is dus niet ‘anti-inflammatoir’, zoals vaak wordt gezegd, want het voorkomt niet dat een (meestal noodzakelijke) immuunreactie wordt gestart. Als een immuunreactie niet wordt gestopt, dan sluimert deze door en ontstaat een schadelijke chronische lagegraadontsteking, die aan de basis ligt van een scala aan typisch ‘westerse’ ziektes.7-15

Voeding

Toen ik als jonge vrouw van 29 aan de reis van het moederschap begon, was ik me, zelfs als arts, niet bewust van de genialiteit waarmee de afstemming tussen moeder en kind op zo veel manieren gevoed en ondersteund wordt door hun leefomgeving, microbioom en de fysiologie van lichaam en geest. Nu, 21 jaar later, besef ik ten diepste dat de toekomstige gezondheid van onze samenleving direct afhankelijk is van de gezondheid van de generatie die nu geboren wordt, in de eerste duizend dagen van hun leven. Een gezonde start is cruciaal en ‘een venster van mogelijkheden’ kan zich soms al na 48 uur sluiten. Dit geldt vooral voor de kansen op de ontwikkeling van een gezond microbioom.

Voeding

Lang gold veroudering als een onvermijdelijk biologisch proces, maar de wetenschap ziet het inmiddels als iets dat beïnvloedbaar is. Onderzoek naar de zogeheten senotherapie opent nieuwe perspectieven voor gezonde veroudering en zelfs ‘anti-aging’. Het uitgangspunt: als we verouderde, disfunctionele cellen kunnen verwijderen of herstellen, kunnen we het verouderingsproces vertragen of omkeren.