De werking van de hersenen wordt door vele factoren beïnvloed. Darmflora, voedselkeuze, trauma en levensgebeurtenissen laten allemaal hun sporen na. 
Maar mensen reageren zeer wisselend op deze invloeden van buitenaf. Waar de een veel last ervaart, ondervindt de ander nauwelijks invloed. 
Hier lijkt de genetische aanleg ook een rol te spelen. 

Eerste hulp bij vermoeidheid en concentratieproblemen

Citicoline is een stof die veelal onbekend en onderbelicht is. Het is een lichaamseigen stof die wordt omgezet naar fosfatidylcholine en acetylcholine.

Zijn voedingssupplementen onnodig of tegenwoordig een noodzakelijk kwaad?

Hoewel de eerste bacterie pas in 1676 is beschreven door Antoni van Leeuwenhoek werden ze al millennia lang onbewust gebruikt voor onder andere het fertiliseren van grond en het fermenteren van voedsel.

Personalised healthcare is based on the premise that we are all unique – through deeper understanding of an individuals’ genotype.

Het belang van een gezonde omega-3-index voor onder andere ons brein, ons hart en onze ogen als onderdeel van gezond ouder worden staat buiten kijf. Ook wordt er steeds meer bekend over omega-3 en het effect op ons microbioom, de verzameling bacteriën in onze darmen.

Tijdens deze workshop gaat Monique van Kwawegen dieper in op de risico’s van nutriënttekorten en wat het gevolg daarvan kan zijn op het microbioom.

De algehele gezondheid van vrouwen, maar ook mannen, valt of staat met een goede hormonale werking en balans. Oestrogenen zijn een groep steroïdhormonen met een brede werking in het lichaam. Ze spelen een cruciale rol in de gezondheid van vrouwen in de vruchtbare jaren en kunnen in het geval van verstoringen ernstige hormonale klachten veroorzaken.

Tijdens deze workshop gaat Mohammed Boulahrir dieper in op de invloed van vroegtijdige stress en de invloed hiervan op het microbioom.

Het maag-darmkanaal herbergt een complex microbieel ecosysteem, bestaande uit bacteriën, gisten, schimmels, bacteriofagen en andere virussen, evenals protozoa en archaea. Commensale bacteriën (darmmicrobiota) vervullen samen met hun genen en genproducten, gezamenlijk het darmmicrobioom genoemd, verschillende functies die een grote invloed hebben op de fysiologie van de gastheer zoals het moduleren van de immuunafweer, de hersenfunctie en het reguleren van het metabolisme van de gastheer.

Indicatiespecifieke probiotica zijn probiotica waarvan de stammen speciaal geselecteerd zijn op hun bewezen positieve werking bij specifieke indicaties. Door de krachten van verschillende bacteriestammen met een specifieke werking te bundelen, ontstaat een gerichte, effectieve interventie op het microbioom.

Het microbioom. We leren er iedere dag meer over. Inmiddels weten we dat niet alleen bacteriën belangrijk zijn voor een gezond microbioom, maar ook schimmels en virussen. Het gaat om balans in het microbioom. Zodra disbalans ontstaat, staat gezondheid onder druk en kunnen er een veelheid aan klachten ontstaan.

Het microbioom van de darm is een vast bestanddeel geworden in de complementaire praktijk. Er is veel informatie over de verschillende bacteriën en bacteriefamilies. Wat ontbreekt, is de link naar hun daadwerkelijke activiteit bij de gastheer, ofwel de mens. Pas wanneer dit bekend is, kan een passende ondersteuning worden gegeven. Dit nieuwe inzicht verruimt de bestaande kennis en maakt duidelijk dat door alleen het kwantificeren van de bacteriën (al zijn het er nog zoveel) geen uitspraak kan worden gedaan over hun gezondheidsbevorderende of -verminderende effect.

Onze darmmicrobiota bestaat uit miljarden micro-organismen, waaronder bacteriën, gisten en zelfs virussen, die symbiotisch samenleven. Verscheidene factoren kunnen het evenwicht van de darmflora verstoren, zoals het gebruik van medicijnen (vooral antibiotica), veranderingen in voedingspatroon, alcoholconsumptie, reizen en stress.

Ons immuunsysteem en het microbioom staan nauw met elkaar in verbinding. De bacteriën in onze darmen hebben een grote invloed op de stofwisseling, het immuunsysteem en het brein. En andersom werkt dat ook zo. Is er bijvoorbeeld sprake van laaggradige ontstekingen, het metabool syndroom, overgewicht of stress, dan verstoort dat het microbioom. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat wanneer je gezond gaat eten en voldoende pre- en probiotica neemt, het vaak niet lukt om het microbioom te verbeteren. Met andere woorden, de verstoorde stofwisseling houdt een verbetering van het microbioom tegen.

Volgens schattingen ondervinden 10% van de mensen die geïnfecteerd raken met het coronavirus daar maanden later nog steeds klachten van. Binnen de Precision for More Oxygen (P4O2) COVID-19-studie zijn mensen met long covid gekarakteriseerd om erachter te komen wat er precies fout gaat. In de studie wordt gezocht naar aanknopingspunten voor mogelijke behandelingen. Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat het microbioom bepaalde ziekten zowel positief als negatief kan beïnvloeden. Daarbij kan het microbioom in de darmen ook effect kan hebben op longgerelateerde ziekten op basis van metabolieten in het bloed.

De kennis over het darmmicrobioom is gestaag groeiende. De verwachting is dat over 25 jaar vele verbanden kunnen worden gelegd tussen darm-bacteriën en het ontstaan van ziektebeelden. Toch kun je vragen stellen over de diagnostische waarde van het microbioom op dit moment. Is het bijvoorbeeld mogelijk om een parasitaire belasting te herkennen in een microbioomtest? Heeft een microbioomtest een diagnostische waarde of zijn er meer gegevens nodig?

Diverse wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat het gebruik van humus- en fulvinezuur (humussubstanties) positieve gezondheidseffecten kan hebben, waaronder het verbeteren van de darmgezondheid. De laatste tijd schrijven de media volop over de hoeveelheden bestrijdingsmiddelen, glyfosaat en PFAS die gevonden worden in ons water en/of voeding. De huidige meetanalyses maken zichtbaar en duidelijk dat deze stoffen schadelijk zijn voor de gezondheid.

Kent u twee patiënten die identieke klachten, medische achtergrond en microbioom hebben? Karin Pijper en Dennis Zeilstra denken van niet en laten aan de hand van een concrete casus zien dat iedere patiënt uniek is en daarom een individuele benadering verdient. Vanuit de praktijk en de wetenschappelijke literatuur, tonen ze dat bij de meeste patiënten multimorbiditeit speelt: het gelijktijdig aanwezig zijn van meerdere gezondheidsproblemen. Alleen dat al maakt patiënten uniek, maar ook hun microbioom is zo uniek als een vingerafdruk. En dat is van groot belang, omdat het microbioom een rol speelt in vrijwel alle gezondheidsproblemen.

De traditionele visie op darmbacteriën als een statische verzameling van 'gezonde' en 'ziekmakende' bacteriën is achterhaald. Hedendaags inzicht toont aan dat het darmmicrobioom een dynamisch ecosysteem is, gestuurd door complexe interacties zoals substraat- en ruimtecompetitie. Dit verandert de manier waarop we naar individuele bacteriesoorten kijken: ze kunnen niet eenvoudig als gezond of ziekmakend worden gelabeld zonder de context van het gehele ecosysteem.

In de complementaire praktijk is de aandacht sterk gericht op het darmmicrobioom. Een aangepast voedingspatroon plus suppletie brengt bij veel patiënten verbetering. Maar het is vreemd dat analyse en interventie van het mondmicrobioom vaak wordt overgeslagen. Terwijl het mond­microbioom toch een onderdeel is van het gehele spijsverterings­systeem. Optimalisatie van het mondmicrobioom is essentieel voor een goede gezondheid en belangrijk als onderdeel van een integrale therapie.

Onze voorouders erkenden de cruciale rol die gefermenteerd voedsel en micro-organismen spelen in  gezondheid, vooral de darmgezondheid.

De cijfers liegen er niet om: overspannenheid en burn-out zijn klachten die blijven toenemen en dit fenomeen wordt ook wel 'het stress-syndroom van de 21e eeuw' genoemd.

Hormonen spelen een cruciale rol in onze fysiologie en werken nauw samen binnen het endocriene systeem. Maar hoe beïnvloedt voeding deze delicate balans? In deze workshop duiken we in de impact van eetpatronen op insuline en glucose, en welke gevolgen dit heeft voor de productie en werking van andere hormonen, zoals steroïde hormonen.

Tijdens deze workshop gaat Jeroen dieper in op de fysische en psychologische veranderingen die mannen ervaren in de fase van de andropauze ook wel mannelijke menopauze.

Wetenschappelijk onderzoek naar de darm-brein-as laat zien dat neurotransmitters, zoals serotonine, dopamine en GABA, grotendeels in je darmen aangemaakt worden. Deze stoffen spelen een cruciale rol in je stemming, stressniveau en energiebalans. Maar hoe beïnvloed je deze processen? En waarom is het relevant om de activiteit van bacteriën in je darmen te meten?

Als therapeut heb je verschillende manieren om de hormoonhuishouding te ondersteunen, zoals stressreductie, voeding en insulinegevoeligheid. Maar wist je dat het verbeteren van dereceptorgevoeligheid een cruciale, maar vaak vergeten factor is?

Het thema hormonale veerkracht wordt het best zichtbaar wanneer we kijken naar de invloed van steroïdhormonen op onze hersenen. Vooral vrouwen die stemmingswisselingen ervaren rond de menstruatie of ovulatie zullen dit herkennen. Onze geslachtshormonen zijn krachtige neurosteroïden: ze beïnvloeden direct de neurotransmissie – zowel stimulerend als remmend – en spelen een cruciale rol in de stressrespons en het immuunsysteem van het centrale zenuwstelsel. Een disbalans in deze hormonen kan dan ook een enorme impact hebben op zowel ons fysieke als mentale welzijn.

Bacteriesoorten zoals lactobacillen, bifidobacteriën en enterokokken hebben overlappende, maar ook specifieke eigenschappen. Weet je welke specifieke soorten beter zijn in het produceren van serotonine, dopamine of GABA, of juist in het verlagen van cortisol?

Bij vrij veel mensen lijken de hormonen ontregeld te zijn. In de reguliere geneeskunde is dan nog te vaak hormoonsubstitutie of hormonale anticonceptie het antwoord. Wellicht is het interessanter om op zoek te gaan naar de oorzaken achter deze alomtegenwoordige verstoringen.

Steeds meer mensen kampen met hormonale disbalans zoals bijnieruitputting, insulineresistentie, PCOS, schildklierproblemen en overgangsklachten. Binnen de complementaire zorgt groeit de interesse in natuurlijke interventies die ondersteuning kunnen bieden bij hormonale regulatie. Medicinale paddenstoelen en soil-based-organisms (SBO’s) kunnen hierbij een belangrijke rol spelen en bieden mogelijkheden om het lichaam op een dieper niveau te ondersteunen.

Injecties met glucagonachtige peptide-1 (GLP1), zoals Ozempic en Saxenda, worden vaak gezien als dé oplossing voor mensen die worstelen met hun bloedsuikerspiegel, metabole problemen en gewichtsbeheersing. Ze bieden snelle en zichtbare resultaten, maar op de lange termijn draait het vooral om duurzame gezondheid en grip op het bloedsuikersysteem.

In deze workshop leer je welke nutriënten de productie van testosteron ondersteunen en de prostaatgezondheid bevorderen. Wouter legt uit hoe deze stoffen werken en bijdragen aan hormonale balans en veerkracht. Aan bod komen specifieke nutriënten zoals ashwagandha, fenegriek en maca, die bijdragen aan het behouden of verkrijgen van een gezond testosterongehalte. Daarnaast bespreekt Wouter de voordelen van pompoenzaadextract, zaagpalmextract en bèta-sitosterol voor de prostaatgezondheid. 

Oestrogeendominantie ontstaat wanneer het lichaam meer oestrogeen aanmaakt of minder goed afbreekt dan nodig, wat kan leiden tot klachten zoals endometriose, cysten en hormonale disbalans. Deze presentatie belicht het oestrogeenmetabolisme in drie fasen: hydroxylatie (fase I), methylatie en conjugatie (fase II), en uitscheiding (fase III). Verstoringen in dit proces, zoals een verminderde leverfunctie, blootstelling aan xeno-oestrogenen (bv. BPA) of stress, kunnen hyperoestrogenisme veroorzaken. Met name een disbalans tussen de ‘veilige' 2-OH- en de 'risicovolle’ 16-OH-oestrogeenmetabolieten speelt hierbij een cruciale rol.

Het thema hormonale veerkracht wordt het best zichtbaar wanneer we kijken naar de invloed van steroïdhormonen op onze hersenen. Vooral vrouwen die stemmingswisselingen ervaren rond de menstruatie of ovulatie zullen dit herkennen. Onze geslachtshormonen zijn krachtige neurosteroïden: ze beïnvloeden direct de neurotransmissie – zowel stimulerend als remmend – en spelen een cruciale rol in de stressrespons en het immuunsysteem van het centrale zenuwstelsel.

Het exacte percentage van mensen met een tekort aan maagzuur varieert afhankelijk van de leeftijd, gezondheidsstatus en gebruikte medicatie, maar het komt vaker voor dan wordt gedacht. Hoewel de exacte prevalentie moeilijk te bepalen is, kunnen significante groepen van de bevolking, vooral ouderen en mensen met chronische aandoeningen of medicatiegebruik, een tekort aan maagzuur ervaren. Geschat wordt dat 20-50% van de mensen in enig stadium van hun leven met hypochlorhydrie te maken krijgt.

Endometriose heeft al veel stof doen opwaaien, zowel in wetenschappelijke kring als bij artsen en therapeuten alsook in de media. Het treft tot wel 10% van de vrouwen in de reproductieve jaren wereldwijd. En toch is er tot op heden geen duidelijke omschrijving van de pathofysiologie en helemaal niet van de oorzaken. Door gebrek aan kennis ontbreekt er dan ook een doeltreffend medicijn of andere genezende interventie.

Leefstijlgerelateerde aandoeningen kunnen fysiek en mentaal zijn. De overeenkomst tussen beide is dat de route via insulineresistentie en laaggradige inflammatie loopt. Hormonen hebben invloed op deze metabole disfunctie. Maar andersom kunnen hormoongerelateerde klachten verergeren door deze verstoring. Metabole disfunctie heeft dan ook effect op vruchtbaarheid, bij mannen en vrouwen.

Wat als een glimlach méér betekent dan vriendelijkheid? In deze workshop verkennen we de mond als toegangspoort tot hormonale balans. Via mimiek, het mondmicrobioom en dagelijkse routines onderzoeken we hoe subtiel gedrag samenwerkt met bioritme, brein en herstelvermogen.

Wetenschappelijke doorbraken leiden regelmatig tot nieuwe inzichten, maar niet altijd tot directe toepassing in de praktijk. Een van die ontdekkingen is de invloed van korteketenvetzuren (SCFA’s) op de hormonale balans. Ondanks hun impact op de schildklier, geslachtshormonen, cortisol en neurotransmitters wordt hier binnen de medische en orthomoleculaire praktijk nog relatief weinig mee gewerkt.

Drie krachtige systemen - het brein, het immuunsysteem en het metabole systeem - strijden voortdurend om energie binnen ons lichaam. Normaal werken ze samen, maar onder bepaalde omstandigheden kunnen ze egoïstisch worden en alle energie voor zichzelf opeisen. Deze systemen communiceren via het neuro-endocrinologische netwerk, waarbij elk systeem specifieke signalen inzet om de energiebalans te reguleren. Het immuunsysteem beïnvloedt de insulinesignalering en kan insulineresistentie in andere organen veroorzaken. Het metabole systeem reguleert de energietoewijzing via leptine, terwijl de hersenen processen aansturen door middel van stresshormonen.

‘Meten is weten’ is een handige tool om in te zetten, dat geldt ook voor onderzoek naar je hormonen. Hoe is de balans tussen de verschillende hormonen en waar kan een eventuele disbalans aan gelinkt zijn? 

Ons microbioom speelt een cruciale rol in de hormonale balans – van oestrogeenmetabolisme tot stressregulatie en insulinegevoeligheid. Hoe beïnvloeden darmbacteriën onze hormonen? Welke mechanismen liggen hieraan ten grondslag? En hoe kunnen voeding, probiotica en leefstijlinterventies helpen bij hormonale verstoringen zoals PCOS, endometriose en schildklierproblemen?

Hormonale disbalans wordt vaak uitsluitend bekeken vanuit de endocrinologie, terwijl neurotransmitters hier ook een directe rol in spelen. Neurotransmitters zoals serotonine en dopamine beïnvloeden direct de afgifte en werking van hormonen, wat cruciaal is voor onder andere stressregulatie, stemming, energie en metabolisme. Van cortisol en serotonine tot testosteron en schildklierhormonen: de balans tussen deze stoffen bepaalt in grote mate onze gezondheid.